کلیه یکی از اندامهای داخلی بدن است که اهمیت بسیاری در دفع مواد زاید و حفظ تعادل در الکترولیتهای خون دارد؛ همچنین میتواند هورمونهای مهمی را نیز تولید کند. ساختار کلیه بهصورت دو اندام لوبیایی شکل است که اندازه آنها هر کدام به اندازه یک مشت بوده و در دو طرف ستون فقرات، در انتهای قفسه سینه، قرار دارند. یک کلیه سالم در هر دقیقه حدود نصف استکان خون را تصفیه میکند و مواد زائد و آب اضافی را برای ساخت ادرار بهکار میگیرد. در این مطلب از ابوفاضل شاهین شهر میخواهیم شما را با بیماریهای کلیه و سنگ کلیه آشنا کنیم؛ و به طور کامل به این سؤال پاسخ دهیم که سنگ کلیه چیست؟ پس تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
اهمیت کلیه ها
کلیهها مواد زاید و مایعات اضافی را از بدن دفع میکنند. کلیه شما همچنین اسیدی که توسط سلولهای بدن تولید شده است را حذف میکند تا تعادل طبیعی و سالمی از آب، نمکها و مواد معدنی همچون سدیم، کلسیم، فسفر و پتاسیم در خون شما حفظ شود؛ بدون برقراری این تعادل، اعصاب، ماهیچهها و سایر بافتهای بدن ممکن است نتوانند به طور طبیعی کار کنند. همچنین در بدن کلیهها هورمونهایی تولید میکنند که به کنترل فشار خون، تولید گلبول قرمز و حفظ سلامت و استقامت استخوانها کمک میکنند.
کلیهها از حدود یک میلیون واحد تصفیه کننده به نام نفرین تشکیل شدهاند که هر کدام از آنها دارای فیلتری به نام گلومرول و توبول هستند. نفرونها عملکرد دو مرحلهای دارند، یعنی در یک مرحله گلومرولها خون را تصفیه میکنند و در مرحلهای دیگر توبولها مواد مورد نیاز خون را باز میگردانند و سایر مواد اضافی را دفع میکنند. خون درون هر نفرون جریان پیدا میکند و به یک شبکهای از مویرگهای کوچک میرسد که به آنها گلومرول میگویند. گلومرولها مولکولهای کوچک، مواد مازاد و مایعات را عبور میدهند که این مایعات بیشتر شامل آب است و این مواد وارد توبول میشود؛ مولکولهای بزرگتر همچون پروتئینها و سلولهای خونی در رگ خونی باقی میمانند و نمیتوانند عبور کنند.
آیا میدانید سنگ کلیه چقدر شایع است؟ سالانه بیش از نیم میلیون نفر به دلیل مشکلات سنگ کلیه به اورژانس مراجعه میکنند. تخمینزده میشود که از هر ده نفر یک نفر در طول زندگی خود دچار سنگ کلیه میشود. اما علت سنگ کلیه چیست؟ شیوع سنگ کلیه در ایالات متحده از 3.8 درصد در اواخر دهه 1970 به 8.8 درصد در اواخر دهه 2000 افزایش یافت. شیوع سنگ کلیه در سالهای 2013-2014 10 درصد بوده است. خطر ابتلا به سنگ کلیه در مردان حدود 11 درصد و در زنان 9 درصد تخمینزده شده است. سایر بیماریها مانند فشار خون بالا، دیابت و چاقی ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند. پس اگر به دنبال این هستید که بدانید نشانه های سنگ کلیه چیست و درمان سنگ کلیه کدام است با ما همراه باشید.
سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه یک جسم سخت است که از مواد شیمیایی موجود در ادرار ساخته میشود. چهار نوع سنگ کلیه وجود دارد: اگزالات کلسیم، اسید اوریک، استروویت و سیستین. سنگ کلیه ممکن است با سنگ شکنی موج شوک، رحم، نفرولیتومی از راه پوست یا نفرولیتوتریپسی درمان شود. علائم شایع عبارتند از درد شدید در ناحیه کمر، خون در ادرار، حالت تهوع، استفراغ، تب و لرز، یا ادراری که بوی بد یا کدر به نظر میرسد.
ادرار دارای مواد زائد مختلفی است که در آن حل شده است. هنگامی که مقدار زیادی مواد زاید در مایع کم ادرار وجود دارد، کریستالها شروع به تشکیل میکنند. کریستالها عناصر دیگر را جذب میکنند و به هم میپیوندند تا جامدی را تشکیل دهند که بزرگتر شده و به سنگ بیانجامد، مگر اینکه با ادرار از بدن خارج شود. معمولاً این مواد شیمیایی توسط شیمیدان ارشد بدن، یعنی کلیه از ادرار دفع میشوند. در بیشتر افراد، داشتن مایع ادرار کافی باعث شستشوی این مواد زاید میشود یا سایر مواد شیمیایی موجود در ادرار از تشکیل سنگ جلوگیری میکند. مواد شیمیایی تشکیلدهنده سنگ عبارتند از کلسیم، اگزالات، اورات، سیستین، گزانتین و فسفات.
پس از تشکیل، سنگ ممکن است در کلیه باقی بماند یا از مجرای ادراری به بیرون حرکتکند. گاهی اوقات، سنگهای ریز بدون ایجاد درد زیاد از بدن در ادرار خارج میشوند. اما سنگهایی که حرکت نمیکنند، ممکن است باعث درد بسیار سخت در کلیه، حالب، مثانه یا مجرای ادرار شوند. این همان چیزی است که باعث درد میشود.
نشانه های سنگ کلیه چیست؟
برخی از سنگهای کلیه به اندازه یک دانه شن کوچک هستند. برخی دیگر به بزرگی یک سنگریزه هستند. تعداد کمی به اندازه یک توپ گلف میباشند! به عنوان یک قاعده کلی، هرچه سنگ بزرگتر باشد، علائم آن بیشتر قابل توجه است.
علائم میتواند یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
- درد شدید در دو طرف کمر
- درد معده که از بین نمیرود
- خون در ادرار
- حالت تهوع یا استفراغ
- تب و لرز
- ادراری که بوی بد میدهد یا کدر به نظر میرسد
بیشتر بخوانید: برای #کاهش حالت تهوع این مطلب را مطالعه کنید.
سنگ کلیه زمانی شروع به درد میکند که باعث تحریک یا انسداد شود. این عمل به سرعت به درد شدید تبدیل میشود. در بیشتر موارد، سنگ کلیه بدون ایجاد آسیب عبور میکند، اما معمولاً بدون ایجاد درد نخواهد بود. مسکنها ممکن است تنها درمان مورد نیاز برای سنگهای کوچک باشند. اما در بیشتر مواقع ممکن است به درمان دیگری نیز نیاز باشد، به ویژه برای آن دسته از سنگهایی که باعث علائم پایدار یا سایر عوارض میشوند باید به پزشک رجوع کرد. همچنین در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی باشد.
علت سنگ کلیه چیست؟
دلایل احتمالی عبارتند از نوشیدن آب کم، ورزش (زیاد یا خیلی کم)، چاقی، جراحی کاهش وزن، یا خوردن غذای حاوی نمک یا شکر زیاد. عفونت و سابقه خانوادگی ممکن است در برخی افراد مهم باشد. خوردن بیش از حد فروکتوز با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است. فروکتوز را میتوان در شکر و شربت ذرت با فروکتوز بالا یافت.
انواع سنگ کلیه چیست؟
چهار نوع سنگ اصلی وجود دارد:
اگزالات کلسیم: شایعترین نوع سنگ کلیه است که با ترکیب کلسیم با اگزالات در ادرار ایجاد میشود. مصرف ناکافی کلسیم و مایعات، همچنین شرایط دیگر، ممکن است در تشکیل آنها نقش داشته باشد.
اسید اوریک: این سنگ یکی دیگر از انواع رایج سنگ کلیه است. غذاهایی مانند گوشت اندام و صدف دارای غلظت بالایی از یک ترکیب شیمیایی طبیعی به نام پورین هستند. مصرف زیاد پورین منجر به تولید بیشتر مونوسدیم اورات میشود که در شرایطی ممکن است در کلیهها سنگ ایجاد کند. شکلگیری این نوع سنگها معمولاً در خانوادهها دیده میشود.
استروویت: این سنگها کمتر شایع هستند و در اثر #عفونت ادراری و عفونت در دستگاه ادراری فوقانی ایجاد میشوند.
سیستین: این سنگها نادر هستند و معمولاً در خانوادههای مختلف زیاد دیده میشوند چرا که دارای ریشه ارثی است.
تشخیص سنگ کلیه
تشخیص سنگ کلیه با سوابق پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات تصویربرداری شروع میشود. پزشکان شما باید اندازه و شکل دقیق سنگ کلیه را بدانند. این موضوع را میتوان با یک سی تی اسکن با وضوح بالا از کلیهها به سمت مثانه یا یک عکس اشعه ایکس (به اصطلاح "اشعه ایکس "KUB) انجام داد که اندازه سنگ، نوع و موقعیت آن را نشان میدهد. اشعه ایکس KUB اغلب توسط جراحان برای تعیین اینکه آیا سنگ برای درمان با موج شوکن مناسب است یا خی مورد استفاده قرار میگیرد.
دوم، پزشک شما تصمیم خواهد گرفت که چگونه سنگ شما را از بین ببرد. سلامت کلیههای شما با آزمایش خون و آزمایش ادرار ارزیابی میشود. سلامت کلی بدن و اندازه و محل سنگ باید در نظر گرفته شود.
بیشتر بخوانید: در این مطلب در مورد #بیماری کلیه در کودکان بخوانید.
سپس، پزشک شما تلاش خواهد کرد تا علت سنگ را پیدا کند. سنگ پس از خارج شدن از بدن شما آنالیز شده و پزشک خون شما را از نظر کلسیم، فسفر و اسید اوریک آزمایش میکند. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد که ادرار خود را به مدت 24 ساعت برای آزمایش کلسیم و اسید اوریک نگهدارید تا سپس آزمایش ادرار هم بدهید.
فکر کنم سنگ کلیه دارم چکار کنم؟
در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. ممکن است از شما خواسته شود که مایع اضافی بنوشید تا سنگ از ادرار خارج شود. اگر ادرارتان را فشار میدهید و میتوانید تکهای از سنگ را که از بین رفته است نجات دهید، آن را نزد پزشک ببرید. یا ممکن است نیاز به برداشتن سنگ با جراحی داشته باشد.
چرا پزشکان محتویات سنگ کلیه را بررسی می کنند؟
چهار نوع سنگ وجود دارد. مطالعه سنگ میتواند به درک دلیل ابتلا به آن و چگونگی کاهش خطر ابتلا به سنگهای و در نتیجه درمان سنگ کلیه بیشتر کمک کند. رایجترین نوع سنگ حاوی کلسیم است. کلسیم بخشی طبیعی از یک رژیم غذایی سالم است. کلیه معمولاً کلسیم اضافی را که بدن به آن نیاز ندارد، خارج میکند. اغلب افراد مبتلا به سنگ، کلسیم زیادی نگه میدارند. این کلسیم با مواد زائد مانند اگزالات ترکیب میشود و سنگ تشکیل میدهد. رایجترین ترکیب اگزالات کلسیم نام دارد.
انواع غیر رایج سنگها عبارتند از: سنگهای مرتبط با عفونت، حاوی منیزیم و آمونیاک به نام سنگهای استروویت و سنگهای تشکیل شده از کریستالهای اورات مونوسدیم، به نام سنگهای اسید اوریک، که ممکن است با چاقی و عوامل غذایی مرتبط باشند. نادرترین نوع سنگ، سنگ سیستین است که معمولاً در خانوادهها وجود دارد.
سنگ کلیه خطر ابتلا به بیماری مزمن کلیه را افزایش میدهد. اگر سنگ داشته باشید، در معرض خطر ابتلا به سنگ بیشتر هستید. کسانی که یک سنگ ایجاد کردهاند تقریباً 50 درصد در معرض خطر ابتلا به سنگ دیگری در طی 5 تا 7 سال آینده قرار دارند.
نوشیدن مایعات کافی کمک میکند ادرار شما دارای مواد زائد کمتری باشد. ادرار تیرهتر غلیظتر است، بنابراین ادرار شما باید به رنگ زرد بسیار روشن ظاهر شود تا اگر به خوبی هیدراته هستید، پاک شود. بیشتر مایعی که مینوشید باید آب باشد. اکثر مردم باید بیش از 12 لیوان آب در روز بنوشند. با یک متخصص مراقبتهای بهداشتی در مورد مقدار مناسب آبی که برای شما بهترین است صحبت کنید. آب بهتر از نوشابه، نوشیدنیهای ورزشی یا قهوه/چای است. اگر ورزش میکنید یا هوای بیرون گرم است، باید بیشتر آب بنوشید. شکر و شربت ذرت با فروکتوز بالا باید به مقادیر کم در رژیم غذایی محدود شود. در این مطلب بیشت راجع به #اهمیت نوشیدن آب در بدن بخوانید.
میوهها و سبزیجات بیشتری بخورید که باعث کاهش اسید ادرار میشود. هنگامی که ادرار اسید کمتری داشته باشد، ممکن است سنگها کمتر بتوانند تشکیل شوند. پروتئین حیوانی ادراری تولید میکند که دارای اسید بیشتری است و میتواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد.
میتوانید نمک اضافی را در رژیم غذایی خود کاهش دهید. #مضرات نمک بی شمارند، اما چه غذاهایی سرشار از نمک هستند؟ شاید در وهله اول همه به چیپس سیب زمینی نمکی و سیب زمینی سرخ کرده فکر کنند. بنایراین این مواد به ندرت باید خورده شوند. محصولات دیگری نیز وجود دارند که شور هستند: گوشت و ساندویچ، سوپهای کنسرو شده، وعدههای غذایی بستهبندی شده آماده و حتی نوشیدنیهای رژیمی!
اگر اضافه وزن دارید سعی کنید به وزن طبیعی برسید. اما، رژیمهای کاهش وزن با پروتئین بالا که شامل مقادیر بالایی از پروتئین حیوانی هستند، و همچنین رژیمهای سخت میتواند خطر تشکیل سنگ را افزایش دهند. شما به پروتئین کافی نیاز دارید، اما باید از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید. هنگام شروع رژیم کاهش وزن یا هر گونه مداخله غذایی برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه، از یک متخصص تغذیه راهنمایی بخواهید. در مورد# بهترین رژیم لاغری در این مطلب بیشتر بخوانید.
در مورد داشتن سنگ "کلسیمی" گیج نشوید. محصولات لبنی دارای کلسیم هستند، اما در واقع از ایجاد سنگ جلوگیری میکنند، زیرا کلسیم قبل از اینکه وارد کلیهها شود با اگزالات ترکیب میشود. افرادی که کمترین دریافت کلسیم را در رژیم غذایی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سنگ کلیه هستند. سنگ میتواند از نمک، مواد زائد پروتئین و پتاسیم تشکیل شود. شایعترین نوع سنگ کلیه، سنگ اگزالات کلسیمی است. بیشتر سنگهای کلیه زمانی تشکیل میشوند که اگزالات، محصول جانبی برخی غذاها، با کلسیم ترکیب شود، زیرا ادرار توسط کلیهها ساخته میشود. هر دو اگزالات و کلسیم زمانی که بدن مایعات کافی نداشته باشد و همچنین نمک زیادی داشته باشد افزایش مییابند. بر اساس آزمایش خون و ادرار، پزشک تعیین میکند که چه نوع تغییراتی در رژیم غذایی لازم است.
برخی از مواد گیاهی به عنوان کمک به پیشگیری از سنگ کلیه شناخته میشوند. باید بدانید که شواهد پزشکی منتشر شده کافی برای حمایت استفاده از هر گیاه یا مکمل در پیشگیری از سنگ کلیه وجود ندارد. در صورتی که سنگ کلیه داشتهاید یا فکر میکنید در معرض خطر ابتلا به سنگ کلیه قرار دارید، در مورد ایجاد تغییرات رژیم غذایی به پزشک و/یا یک متخصص تغذیه مشورت کنید. برای راهنمایی شما، آنها باید سابقه پزشکی و غذایی که در طول مصرف میکنید را مورد بررسی قرار دهند. در این ظرایط چند سؤال عمده وجود دارد که باید از خوتان بپرسید:
- چه غذایی ممکن است باعث سنگ کلیه شود؟
- آیا باید مکملهای ویتأمین و مواد معدنی مصرف کنم؟
- چه نوشیدنیهایی برای من انتخاب خوبی هستند؟
- آیا کودکان ممکن است به سنگ کلیه مبتلا شوند؟
سنگ کلیه در کودکان 5 ساله هم دیده میشود. در واقع، این مشکل در کودکان به قدری رایج است که برخی از بیمارستانها کلینیکهای "سنگ" را برای بیماران اطفال نیز دایر میکنند. افزایش این معضل در کشورهای مختلف به عوامل متعددی نسبت داده شده است که بیشتر به انتخاب غذا و نوع رژیم غذایی مربوط میشود. دو دلیل مهم، ننوشیدن مایعات کافی و خوردن غذاهای پر نمک از عمده مواردی هستند که کودکان را نیز مبتلا به سنگ کلیه میکند.
کودکان باید چیپس سیب زمینی شور و سیب زمینی سرخ کرده کمتر بخورند. غذاهای شور دیگری نیز وجود دارد: گوشت ساندویچی، سوپهای کنسرو شده، وعدههای غذایی بستهبندی شده و حتی برخی نوشیدنیهای ورزشی، نوشابهها و سایر نوشیدنیهای شیرین نیز اگر حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالا باشند میتوانند خطر ابتلا به سنگ را افزایش دهند.
بیماری مزمن کلیه یا نارسایی کلیه
بیماری مزمن کلیه که به آن نارسایی مزمن کلیه گفته میشود، در حقیقت از بین رفتن تدریجی عملکرد کلیه است. از آنجاییکه کلیه مواد زاید و مایعات اضافی خون را تصفیه میکند، چنانچه نارسایی کلیه به مرحله پیشرفته برسد، سطوح خطرناک از مایعات و الکترولیتها و مواد زاید در بدن انباشته میشود. در مراحل اولیه بیماری مزمن کلیه، ممکن است نشانههای کوچکی داشته باشید اما بیشتر علائم نارسایی کلیه تا زمانی که عملکرد کلیه به طور قابل توجهی از دست نرفته باشد، خود را آشکار نمیکنند.
درمان نارسایی کلیه بیشتر بر ممانعت از پیشرفت آسیب به کلیه تمرکز میکند که به وسیله کنترل عامل به وجود آورنده آن صورت میگیرد و تلاش میشود بیماری وخیمتر نگردد. بیماری مزمن کلیه میتواند به مرحله آخر نارسایی کلیه منجر شود که بدون استفاده از فیلتر مصنوعی یا همان دیالیز ویا انجام پیوند کلیه، کشنده است.
علائم بیماری مزمن کلیه با افزایش آسیب کلیه در طول زمان، افزایش مییابد. علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
- تهوع
- استفراغ
- از دست دادن اشتها
- خستگی و ضعف
- مشکلات خواب
- تغییر در میزان ادرار کردن
- کاهش هوشیاری مغزی
- گرفتگی عضلات
- تورم پا و مچ پا
- #خارش پوست مداوم
- درد قفسه سینه، در صورتیکه مایعات اطراف پوشش قلب جمع شده باشند.
- تنگی نفس، اگر مایع در شش جمع شده باشد.
- افزایش فشار خونی که قابل کنترل نباشد.
البته این علائم بیماری کلیه غیراختصاصی هستندپ؛ یعنی ممکن است در هر بیماری دیگری ایجاد شوند. از آنجاییکه کلیهها قابلیت تطبیق بالایی دارند و میتوانند عدم عملکرد خود را جبران کنند، معمولاً علائم و نشانهها تا وقتی که دچار آسیب غیرقابل برگشت شده باشند، بروز نمیکنند.
ریسک فاکتورها و دلایل ایجاد بیماری کلیه شامل دیابت نوع یک و دو، فشار خون بالا، گلومرولونفریتیس یا التهاب گلومرولها، عفونت نفرونها، بیماری کلیه پلی کیستیک، انسداد طولانی مدت مجرای ادراری به دلیل بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه و برخی سرطانها، عفونت کلیه تکرار شونده، بیماریهای قلبی عروقی، سیگار کشیدن، چاقی، سابقه خانوادگی، سن بالا، ساختار غیر طبیعی کلیه و... است.
بیماری های کلیه و رژیم غذایی
رژیم غذایی در وزن افراد میتواند در ایجاد و پیشرفت بیماریهای کلیه، بهخصوص نارسایی مزمن کلیه موثر باشد. همچنین برای افرادی که کلیه آنها به صورت دائم سنگ سازی میکند لازم است انواع سنگ کلیه که ایجاد میشود را در آزمایشگاه مشخص کنند تا با تغییر رژیم غذایی، به عدم تشکیل سنگ ویا افزایش از بین رفتن آن، کمک کنند. برای مثال افرادی که سنگ آنها از جنس اگزالات کلسیم است، باید لبنیات و موادی که دارای کلسیم ویا اگزالات هستند را کمتر مصرف کنند.
کاهش وزن سبب کارکرد بهتر کلیهها و دفع راحتتر مواد زاید میشود؛ به همین دلیل نهتنها لاغر شدن اهمیت دارد، بلکه نوع رژیم غذایی که شما را به هدف میرساند نیز مهم است؛ بنابراین بهتر است از یک رژیم غذایی اصولی استفاده کنید که نهتنها برای شما اختصاصی است، بلکه با تامین ویتامینها مواد معدنی مورد نیاز بدن، میتوانید سلامتی خود را ارتقا دهید. به همین دلیل پیشنهاد ما به شما رژیمهای بهاره ابوفاضل شاهین شهر است که تمام این ویژگیها و چندین ویژگی مثبت دیگر را همراه دارند. برای کسب اطلاعات بیشتر بر روی
#.
کلام آخر...
گفتیم که سنگ کلیه یک جسم سخت است که از مواد شیمیایی موجود در ادرار ساخته میشود. چهار نوع سنگ کلیه وجود دارد: اگزالات کلسیم، اسید اوریک، استروویت و سیستین. سنگ کلیه ممکن است با سنگ شکنی موج شوک، رحم، نفرولیتومی از راه پوست یا نفرولیتوتریپسی درمان شود.
همچنین دلایل احتمالی عبارتند از نوشیدن آب کم، ورزش (زیاد یا خیلی کم)، چاقی، جراحی کاهش وزن، یا خوردن غذای حاوی نمک یا شکر زیاد. عفونت و سابقه خانوادگی ممکن است در برخی افراد مهم باشد. خوردن بیش از حد فروکتوز با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است. از اینکه تا انتهای مقاله همراه ما بودید، از شما سپاسگزاریم.
برای نوشتن نظر، باید وارد شوید.